Desiderius Erasmus

De Nederlandse schrijver, humanist en filosoof Desiderius Erasmus (1466-1536) probeerde religie en humanisme op een subtiele manier met elkaar te verbinden. Hij geloofde dat de mens ook uit zichzelf tot het goede kan komen en zelf kan staan voor wat hij doet.

- waar het goed is, daar is mijn vaderland -
- geluk is wat je er zelf van maakt -
- een leven zonder boeken is onleefbaar -
- leef alsof je morgen sterft, werk alsof je altijd leeft -
- festina lente, haast u langzaam -

Uiteindelijk heeft Erasmus meer dan 4000 spreekwoorden en uitspraken uit de klassieke oudheid verzamelt en van commentaar voorzien in zijn Adagia, dat in 1500 verscheen.
Met “Lof der Zotheid” (1509) geeft hij een lofrede op de scheefgegroeide maatschappelijke en kerkelijke toestanden en domheden. "Als de naïviteit het verder af laat weten is het bijzonder plezierig dat dwaasheid de mens nog in het leven vangen kan."
In de Colloquia (gesprekken) houdt Erasmus als onafhankelijk denker de mens vele spiegels voor. Dit in dialoogvorm geschreven werk kreeg scherpe kritiek. Bij de editie van 1526 voegde Erasmus daarom een verantwoording toe, waarin hij de bruikbaarheid van de gesprekken uitlegt, zonder af te doen aan zijn bedoeling; de noodzaak van een goede opvoeding en het belang van een vreedzame en tolerante samenleving.